آدرس سابق «دغدغه های اخلاق و دین» / سید حسن اسلامی

آدرس جدید: HassanEslami.ir

۱۰ مطلب با کلمه‌ی کلیدی «اخلاق نقد» ثبت شده است



به تازگی این مقاله را نوشته‌ام که در کتاب ماه فلسفه (شماره 74، آبان 1392) منتشر شده است. چکیده مقاله به شرح زیر است.
 
استاد اکبر ثبوت در مقاله «کاستی‌ها در شیوه‌های منتقدان صدرا» (کتاب ماه فلسفه، شماره 71، مرداد 1392) طی 19 صفحه به دفاع از صدرا و نقد مخالفان و منتقدانش پرداخته است. با هدف ایشان، یعنی دفاع از فیلسوفی چون صدرا در برابر فلسفه‌ستیزان و ظاهرگرایان، موافقم. اما به نظر می‌رسد که ایشان برای رسیدن به این هدف، شیوه‌های نادرستی را مجاز شمرده‌اند. به همین سبب، راهی در پیش گرفته‌اند که نه از نظر علمی ثمربخش است، نه از جهت بلاغی قانع‌کننده، و نه به لحاظ اخلاقی دفاع‌پذیر. حاصل این نگرش و رفتار، مقاله مفصلی است که محتوای آن رنجور، ساختار آن شکننده، و زبان آن ناپیراسته است. در این نوشته، بدون ورود به بحث‌های محتوایی ایشان، می‌کوشم به اختصار تنها ده ملاحظه انتقادی خودم را برجسته سازم و از طریق آن‌ها نشان دهم که سلوک ایشان در این عرصه، همان گونه که پیشتر هم نشان داده‌ام، با سلوک فلسفه‌ستیزان یکسان است و از این جهت بر آنان برتری ندارد.
متن کامل مقاله را می‌توانید از اینجا   دانلود کنید.

 

«الاهیات الاهی و الاهیات بشری»: نقدی روش‌شناختی
سیدحسن اسلامی
 
مکتب تفکیک با تأکید بر جداسازی میان سه راه معرفتی ــ وحی، عقل، و کشف ــ خود را به جامعة شیعی معرفی کرد و مدعی ناسازگاری دین با فلسفه و عرفان شد. مدافعان فلسفة اسلامی این دیدگاه را نقد کردند و از همسویی دین و فلسفه و عرفان در منظومة شیعی سخن گفتند. کتاب الاهیات الاهی و الاهیات بشری به‌عنوان دفاعی قاطع از این مکتب به‌تازگی منتشر شده است و در آن اظهاراتی از فلاسفه و دیگر متفکران شیعی به سود مکتب و تفکیک و بر ضد فلسفه نقل شده است.
من در مقالة حاضر به تحلیل و نقد روش‌شناختی کتاب حاضر پرداخته و کوشیده‌ام مقدمات آن را بی‌اعتبار کنم و نشان دهم این مکتب در اثبات مدعای خود تا کنون ناکام مانده است. در این مقاله، نخست مدعیات اصلی کتاب الهیات الهی را صورت‌بندی کرده و در شکل یک استدلال آورده‌ام که بر دو مقدمه استوار است: نخست آنکه عده‌ای از فلاسفهْ فلسفه را بی‌اعتبار دانسته‌اند؛ و دوم آنکه سخن این فلاسفه درست است، پس فلسفه نادرست است.
پس از این گزارش کوشیده‌ام (1) نشان دهم مقدمة نخست کاذب است و به‌واقع سخنان آنان در متون مکتب تفکیک تحریف و ناقص نقل شده است و (2) هیچ فیلسوفی به‌اعتبار فیلسوف‌بودن نمی‌تواند فلسفه را بی‌اعتبار سازد و این رفتار خودشکن است و از نفی فلسفه‌ْ بی‌اعتباری خود فیلسوف حاصل می‌شود، نه اثبات مدعای مکتب تفکیک.
این مقاله در فصلنامه هفت آسمان، شماره 45، بهار 1389 چاپ شده است. 
می‌توان مقاله را در اینجا خواند.
 
گفتنی است که این مقاله از سوی هشتمین جشنواره نقد کتاب در 28 آذرماه 1390 مقاله برتر در عرصه نقد فلسفی شناخته شد.

 

گاه نویسندگان منتقدان را به «خرمگس» تشبیه کرده و بر آنان تاخته‌اند که به جای آفرینشگری و خلق آثار، «خرمگس‌وار» مزاحم دیگران می‌شوند. نکته قابل توجه آن است که سقراط این لقب را بر خود گذاشته بود و از خویشتن به نام «خرمگس» یاد می‌کرد.

با کلی خون جگر و مرارت مقاله یا کتابی می‌نویسیم و پس از گذر از هفت خوان ارزیابی، تأیید و نشرْ هنوز از لذت دیدن حاصل زحمت خود برخوردار نشده‌ایم و عرق تن‌مان خشک نشده است که ناگهان ناقدی یک‌کاره از راه می‌رسد، و به نام نقد چوب حراج به دارایی فکری ما می‌زند و بی‌رحمانه آن چه را با تلاش شبانه روزی بافته‌ایم، پنبه می‌کند و دست آخر ما را می‌شورد و می‌گذارد کنار.

اخلاق مناظره

  دکتر سید حسن اسلامی

 

 

مناظره، فعالیتی است بشری و آگاهانه که در آن دو یا چند تن می‌کوشند در گفتگویی شفاهی یا کتبی، از دیدگاه خود دفاع یا دیدگاه رقیب را نقد و چه بسا ابطال کنند. در این فعالیت، هر کسی در پی آن است که نشان دهد منطقاً دیدگاه او بر دیدگاه طرف مقابل برتری دارد. از این رو، در مناظره مهم‌ترین عنصر قدرت استدلال و حجت‌آوری است. مناظره به این معنا و با تکیه کامل بر عقلانیت و منطق، نه تنها ارزشمند بلکه نمونه‌ای از کاربست خردورزی در گفتار و نوشتار است. با این همه، به دلایلی گاه مناظره‌کنندگان از مسیر درست مناظره خارج شده و پای مسائلی نامرتبط با اصل بحث را به میان می‌کشند و چه بسا با آلوده کردن فضای بحث، امکان گفتگویی منسجم یا مناظره‌ای حق‌طلبانه را منتفی می‌کنند. از این رو، در مناظره، مانند هر فعالیت آگاهانه انسانی، نیازمند ضوابط اخلاقی روشنی هستیم تا در عین بهره‌مندی از سود مناظره از زیان‌های آن در امان بمانیم. مناظره ابعاد گسترده‌ای دارد که در این مقاله تنها جنبه اخلاقی آن با مرور تجربه غزالی بررسی شده است.
این مقاله پیشتر در مجموعه مقالات «اخلاق کاربردی در ایران و اسلام» (پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، 1389) منتشر شده است. 

حجم: 318 کیلوبایت

این مقاله در فصلنامه علوم حدیث، شماره 61، پاییز 1390، منتشر شد. مقاله را میتوانید در سایت مجله ببینید

مقاله «اخلاق مخالفت» در فصلنامه هفت آسمان، شماره 47، پاییز 1389، منتشر شد.


دریافت
حجم: 801 کیلوبایت

کتاب اندیشه نامه علامه بلاغی در سال 1386، به مناسبت کنگره بین المللی علامه بلاغی، منتشر شد. کتاب در 272 صفحه، شامل مباحثی در زندگی نامه بلاغی، آرای کلامی و فقهی، و نیز روش و منش علمی او است. 
محمد جواد بلاغی (1864-1933) از متفکران و متکلمان شیعه است. به مباحث بین ادیان توجه داشت و در این زمینه می کوشید. معروف است که وی به سختی و از طریق دوره گردان کلیمی می کوشید واژگان عبری را بیاموزد. او در سطحی از تشیع، در سطح دیگر از اسلام، و در سطح سوم از دین داری دفاع می کرد. 

جلد اندیشه نامه علامه بلاغی

فهرست کتاب را می توانید دریافت کنید.
دریافت
عنوان: فهرست اندیشه نامه علامه بلاغی
حجم: 781 کیلوبایت

نقدی که بر مقاله ای از استاد ثبوت نوشته بودم در آخرین شماره از کتاب ماه فلسفه منتشر شد. میتوانید متن مقاله را از اینجا (سایت کتاب ماه فلسفه) به راحتی دریافت کنید. 


کاستی های روشی در دفاع از ملاصدرا

در سال 1391 دو کتاب از من منتشر شد که هر دو به به مرحله دوم داوری جشنواره کتاب فصل رسیدند و از یکی از آنها تقدیر شد: یکی اخلاق و آیین نقد کتاب، و دیگری نوشتن در جزایر پراکنده: جستارهایی در اخلاق پژوهش


(تصویر از سایت کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی)

مطالب بیشتر: