بدرود ماندلا!
جمعه, ۱۵ آذر ۱۳۹۲، ۱۱:۱۰ ق.ظ
*
دیشب (14 آذر) نلسون ماندلا برای همیشه به تاریخ پیوست. مرگش کاملاً منتظره بود و با این حال تأمل برانگیز. او در پی خشونتی که در معرض آن قرار داشت، می‌توانست به قصابی از نوع قذافی تبدیل شود، اما به قدیسی از جنس فرانسوای اسیزی استعلا یافت. ماندلا (1918-2013) پس از 95 سال زندگی پرتنش و بر انداختن نظام تبعیض نژادی در افریقای جنوبی، آن کشور را بدون اقدامات تلافی جویانه و خشونت‌بار به سوی نظامی مردم‌سالار هدایت کرد و در پی آن به شکوفایی نهالی که کاشته بود نشست.
امروز جهان سوگوار مرگ او است. اما او نمرده است. در وجود ما رسوخ کرده و بخشی از زندگی و زندگانی ما را تشکیل می‌دهد. خواندن سرگذشت او و آشنایی با دیدگاه‌های وی برای هر کس که به بشر امروز می‌اندیشید و از مرزهای شخصی و ملی و قومی خودش عبور کرده است، ضرورتی است آشکار.
**
سه درس از ماندلا. (1) خویشتنداری و متانت شخصی در شرایط بحرانی؛ (2) بخشودن نه فراموش کردن؛ و (3) از سر اقتدار از قدرت چشم‌پوشیدن.
یک. ماندلا در مجموع بر شرایط و شخصیت خود تسلط قابل توجهی داشت. هنگام رقابت انتخاباتی، در هواپیمایی نشسته بود و ملخ‌های هواپیما دچار مشکل شد، اما او با خونسردی به خواندن روزنامه ادامه داد. سرانجام مشکل رفع شد و هواپیما به سلامت فرود آمد. بعدها از او در این باره پرسیدند که آیا دچار استرس یا ترس نشده بود. پاسخ داد که در واقع خیلی هم ترسیده بود. اما لازمه رهبری آن بود که این گونه عمل کند.
دو. پس از پیروزی ماندلا و به قدرت رسیدنش، کسان بسیاری انتظار آن داشتند که در آفریقای جنوبی جنگ داخلی رخ دهد و حمام خون راه بیفتد. کینه‌های فروکوفته و ساختار قدرت چنین اقتضایی داشت. اما ماندلا هوشمندانه مانع این کار شد و به جای انتقام‌کشی، کمیته آشتی تأسیس کرد و و گروهی حقیقت یاب را تشکیل داد تا جنایات رخ داده بررسی و علل آن اعلام شود، اما به جای انتقام از جانیان، آنان بخشوده شوند. سیاست کمیته بر اساس این شعار بود: ببخش، اما فراموش نکن.
سه. ماندلا پس از براندازی نظام آپارتاید یا تبعیض نژادی در افریقای جنوبی، پذیرفت که تنها یک دور رئیس جمهوری این کشور باشد. در نتیجه وی از سال 1994 تا 1999 ریاست جمهوری این کشور را به عهده گرفت. در پی آن برای همیشه از مناصب رسمی کناره گرفت و از شرکت مجدد در رقابت انتخاباتی پرهیز کرد و گفت «پیرمردی است که می‌خواهد با لبخندی بر لب به سوی ابدیت برود.» با این اقدام خودش را از سطح یک سیاستمدار دارای تاریخ مصرف محدود به اسطوره‌ای فرازمانی مبدل ساخت و به نقش‌آفرینی در عرصه جهانی دست زد. اهمیت کار وی زمانی آشکار می‌شود که او را با قذافی مقایسه کنیم که بیش از چهار دهه با چنگ و دندان به صندلی قدرت چسبیده بود و در نهایت با خواری و نفرت قصابی شد. بدرود ماندلا! بدرود!
* و **: این دو تصویر را در تابستان 1392 از روزنامه های آلمان گرفتم.
Google+
- جمعه, ۱۵ آذر ۱۳۹۲، ۱۱:۱۰ ق.ظ
من وقتی به کسانی همچون ماندلا و گاندی می اندیشم، ناخودآگاه یاد اصطلاح کلامی «رسول باطنی» می افتم و احساس می کنم این رسول درونی، در چنین کسانی فعال بوده است. و با این حال، غصه می خورم که چرا ما و خیلی از بزرگان ما با این همه بهره ای که از منبع وحی و یادگارهای ارزشمندی که از رسول ظاهری داریم، این قدر از اخلاق به دوریم و مسیر کمال را نه به انحراف که معکوس می پیماییم!
در بین بزرگان دین ما رسم نیست که برای غیرمسلمانان طلب رحمت و مغفرت کنند؛ ولی نمی دانم چرا من احساس دیگری نسبت به ماندلا و گاندی دارم. ما که از عاقبت کسی خبر نداریم؛ چه بسا هدایت تشریعی نیز نصیبشان شده باشد!