مقاله «ققنوس فلسفه؛ روش شناسی مکتب تفکیک»

ققنوس فلسفه؛ روش‌شناسی مکتب تفکیک

 

 

چکیده

مکتب تفکیک در مقام یکی از گرایش‌های فکری شیعی معاصر، با هدف پیراستن دین از اندیشه‌های بشری و تلاش در جهت دست یافتن به معارف ناب دینی شکل گرفت و در این راه به نقد فلسفه و عرفان پرداخت. ادعای مکتب تفکیک در این عرصه آن است که روشمندانه به نقد فلسفه می‌پردازد و ناکارآمدی آن را نشان می‌دهد. در این راه نقدهای متعددی را متوجه فلسفه می‌کند، از جمله، خاستگاه و ساختار یونانی فلسفه، مخالفت امامان (ع) با فلسفه، محتوای شرک‌آلود برخی قواعد فلسفی، و اختلاف نظر شدید میان فلاسفه. این نوشته بر آن است تا با روش‌شناسی مکتب تفکیک در نقد فلسفه، آن را تحلیل کند و قوتش را بسنجد و نشان دهد که مکتب تفکیک، برغم ادعای خود، نتوانسته است در نقد فلسفه از روشی مقبول استفاده کند.

 

منتشر شده در:

شعاع اندیشه (علمی-پژوهشی دانشگاه ایلام)، شماره 1، پاییز و زمستان 1389.

نیست بیماری چو بیماری دل: در باب کشیشان عاشق

نیست بیماری چو بیماری دل: در باب کشیشان عاشق

کتاب کشیشان عاشق: روحانیان کاتولیک رومی و دوستی‌های صمیمانه‌شان، حاصل پژوهشی ده‌ساله و مطالعه و مصاحبه با حدود پنجاه کشیش است که روابط پایدار عشقی داشته و دارند.

مسئله این نیست، وسوسه این است؛ در باب اخلاقی بودن ازدواج

مسئله این نیست، وسوسه این است؛ در باب اخلاقی بودن ازدواج

اخیراً چند تن از دانشجویان خوبم بحث اخلاقی بودن ازدواج را پیش کشیدند و با سؤالاتشان مرا با چالش گرفتند. پس از بحث و گفتگوهایی به آن‌ها قول دادم که در فرصتی مناسب این بحث را به تفصیل خواهم کاوید. اما تا آن فرصت، فعلاً به توضیحی بسنده می‌کنم.

مقاله «اخلاق و جنسیت در حدیث «خصال النساء»

اخلاق و جنسیت در حدیث «خصال النساء»

دکتر سید حسن اسلامی

حدیث «خیار خصال النساء ...» فضایل اصلی زنان را رذیلت‌های مردانه دانسته و بدین ترتی فضایل اخلاقی را با جنسیت پیوند زده و بر تمایز اخلاقی زن و مرد تأکید کرده است. در این مقاله، پس از طرح مسئله، کوشش شده است تا مضون وکارآمدی این حدیث، در هفت بخش بررسی و تحلیل شود. در بخش نخست، منابع این حدیث و تفاوت‌های لفظی آن نقل شده است. بخش دوم، دیدگاه مفسران و شارحان نهج البلاغه را درباره این حدیث تجزیه و تحلیل می کند. سومین بخش، بنیادهای علمی و زیست‌شناختی تمایز میان زن و مرد را بررسی می‌کند. چهارمین بخش، به تحلیل این حدیث در پرتو تازه‌ترین یافته‌ها و مطالعات اخلاقی در حوزه زنان می‌پردازد. در پنجمین بخش، به تحلیل سندی و محتوایی این حدیث و مقایسه مضمون آن با آموزه‌های قرآنی پرداخته شده است. ششمین بخش، مدعی آن است که مضمون این حدیث، اعتقادی است کهن، مبنی بر فروتری جنس زن که در قالب حدیث در آمده است. هفتمین بخش، با اشاره به سه اصل روشی درباره این قبیل احادیث، روند تغییر مضمونی و لفظی برخی احادیث را نشان می‌دهد. سرانجام، نویسنده در پایان مقاله خود نتیجه می‌‌گیرد که این حدیث، سندی مقبول، مضمونی مستدل و محتوایی سازگار با دیگر آموزه‌های قرآنی و آموزه‌های اخلاقی احادیث ندارد.

کلیدواژه: احادیث اخلاقی، فضایل اخلاقی، فضایل زنانه، رذایل مردانه، اخلاق زنانه، خصال النساء

دریافت
حجم: 455 کیلوبایت

نیز ببینید: جنسیت و «اخلاق مراقبت»

مقاله «جنسیت و "اخلاق مراقبت"»

جنسیت و «اخلاق مراقبت»

سید حسن اسلامی

امروزه نظریه اخلاق مراقبت، به مثابه بدیلی برای نظریه های اخلاقی سنتی که مردسالار قلمداد می شود، از سوی برخی فمینیست ها ارائه شده است. خانم کَرول گیلیگان روش کولبرگ را در رشد قضاوت اخلاقی کودکان به کار گرفت و به نظریه ای در اخلاق رسید که آن را «اخلاق مراقبت» (ethics of care) نامید. یافته های وی بعدها به دست فیلسوفان و متفکران زن فمینیست تکمیل شد و به صورت نظریه ای اخلاقی در برابر نظریات رایج غرب درآمد. این نظریه اخلاقی سه نقد عمده بر نظریه های اخلاقی تکلیف گرای کانت و نتیجه گرای میل وارد می کند و آن ها را به مثابه نظریات اخلاقی مردسالارانه ناقص یا نادرست می شمارد. این سه نقد عبارتند از استناد به قواعد عام اخلاقی، رعایت بی طرفی و تاکید انحصاری بر عقلانیت. در برابر، ادعا می شود که اخلاق مراقبت، اخلاقی است قاعده گریز، جزیی‌نگر، متن محور، عینی، درگیر و مبتنی بر عواطف که ریشه جنسیتی دارد. نوشته حاضر به معرفی و تحلیل این ایده می‌پردازد.

کلیدواژه: اخلاق مراقبت، جنسیت، اخلاق فمینیستی، اخلاق زنانه، اخلاق عدالت محور، اخلاق تکلیف گرا، اخلاق نتیجه گرا.

دریافت
حجم: 611 کیلوبایت

منتشرشده در: فصلنامه مطالعات راهبری مطالعات زنان، سال یازدهم، شماره 42، 1387.

نیز ببینید: اخلاق و جنسیت در حدیث «خصال النساء»

سرقت علمی به پنج روایت

سرقت علمی به پنج روایت

(با کلیک روی تصویر آن را در اندازه بزرگ ببینید.)

هر چه درباره پدیده زشت و ضداخلاقی سرقت علمی و انتحال آثار دیگران و گندم‌نمایی و جوفروشی بحث شود کم است. به‌خصوص آن که این مسئله در عرصه آثار دینی و در حوزه‌های علمیه نیز در حال جان گرفتن است و لازم است که با دقت مانع رشد این غده سرطانی در مجامع علمی شد.

مقاله «اعتبار منطق ارسطو در تفکر معاصر غرب»

‌اعتبار منطق ارسطو در تفکر معاصر غرب

سید حسن اسلامی

دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب

منطق ارسطویی به مثابه بخشی از فلسفه اسلامی، در میان مسلمانان مخالفان بسیاری داشته است که می‌کوشیده‌اند تا بی‌اعتباری منطق را بر ملا سازند. در نتیجه بخشی از فعالیت فیلسوفان و منطق‌دانان مسلمان دفاع از منطق و اعتبار آن در برابر مخالفان بوده است. در کنار انتقادات رایج و کهنی که در کتاب‌های مدافعان منطق پاسخ‌ آن‌ها را می‌توان یافت، به تازگی برخی مدافعان مکتب تفکیک به نام علم جدید و روش علمی مقبول در نظام‌ غرب، به نقد منطق ارسطویی دست زده و آن را بی‌ارج و مانع رشد علمی جوامع اسلامی بر شمرده‌ و مدعی شده‌اند غربی‌ها با کنار نهادن منطق ارسطو و پیروی از منطق تجربی فرانسیس بیکن، پیشرفت کردند. نوشته حاضر این ادعا را تحلیل کرده و به استناد داوری منطق‌دانان، مورخان، و فیلسوفان متعددی نتیجه گرفته است که منطق ارسطو همچنان در مجامع علمی غرب و نظام آموزشی آن جایگاهی ارجمند دارد و بخشی از منطق معاصر به شمار می‌رود. مسئله رشد غرب نیز نه به دلیل تبعیت از منطق تجربی بیکن، بلکه به دلایلی دیگر، از جمله تغییر نگرش به طبیعت، بوده است.

کلیدواژه‌ها: منطق ارسطویی-نقدها، فلسفه اسلامی-نقدها، نقد منطق، فرانسیس بیکن، مکتب تفکیک، اخلاق پژوهش.

دریافت
حجم: 390 کیلوبایت

_______________________________

با تشکر از دکتر اسدالله فلاحی که در وبلاگشان به این مقاله و «سیری در استدلال بی مغالطه» لینک داده اند.

به این می‌گویند سه‌باره کاری!

کتاب ماه فلسفه فروردین ماه امسال (شماره 67، 1392) پرونده‌ای به فلسفه علم اختصاص داده است، که کاری ستودنی است. در این پرونده، اولین فصل کتاب فلسفه علم: درآمدی بسیار کوتاه* ترجمه شده و طی هفت صفحه آمده است. درباره این اقدام چند نکته گفتنی است.

مقاله «دین در عصر علم: خطابه های گیفورد»

این نوشته معرفی کتاب زیر است:

Religion in an Age of Science, Ian G. Barbour, (The Gifford Lectures 1989-1991, v. 1) New York: HarperCollins Publishers, 1990, 297 P.

دریافت
حجم: 234 کیلوبایت

چاپ شده در شماره 40 فصلنامه هفت آسمان، 1387.

بگو بر کدام صندلی سینما می‌نشینی تا بگویم کیستی: گزارشکی از یک تحقیق

شِپارد هاریسون در تحقیق بر سینماروهای مختلف با توجه به جایی که ترجیح می‌دهند در سینما بنشینند، شخصیت آن‌ها را در چهار گروه جای می‌دهد. گروه نخست، نظاره‌گران یا ناظران هستند که خود را از حادثه جدا می‌کنند و فیلم را برای خودشان می‌بینند (Detached observers). آنان در کناری قرار می‌گیرند و فاصله خود را حفظ می‌کنند. گروه دوم، کسانی که شیفته صفوف جلو هستند و می‌خواهند با دیگران فیلم ببینند، نه برای خودشان. آنان برونگرا، رقابتی و متعصب هستند. گروه سوم کسانی که در وسط می‌نشینند و منعطف هستند. و گروه چهارم، شورشیان نادیدنی (Invisible rebels) که در دوردست می‌نشینند بی آن که خودنمایی کنند. البته برای برخی صندلی صرفاً جایی برای نشستن است و هر جا بود می‌نشینند.

گفتنی است این تحقیق در جایی واقعنما است که تعداد صندلی بیش از بلیطهای فروخته شده باشد و امکان انتخاب فراهم باشد.

 

Shepard, Harrson, "At the movies. You are where you sit: Seating choice can tell a lot about a person, Los Angeles Daily News, 10 July 2001.