تو قدر آب چه دانی که در کنار فراتی

امروز (جمعه 27/10) رفتم کوه‌پیمایی. بالای کوه صخره بزرگی افتاده بود که خیلی شبیه نقشه کشورمان بود. بخشی از آن به تدریج خالی شده و حالت گودال کوچکی پیدا کرده بود و باران و برف در آن جمع شده بود. هر وقت در کوه می‌بینم که مقداری آب در دل سنگ جمع شده است، یاد این ملمع سعدی می‌افتم و آن را با خودم زمزمه می‌کنم:

سل المصانع رکباً تهیم فی الفلوات

تو قدر آب چه دانی که در کنار فراتی

شفقت و اعتماد

این تصویر را صدها بار دیده‌ام و هرگز از آن خسته نشده‌ام. نمی‌دانم چرا. شاید این تصویر بیانگر چندین عاطفه در هم تنیده است. جنگل دچار آتش سوزی شده است و این کوآلا نجات یافته. مناسبات این دو، یک حیوان ناطق و یک حیوان صامت، پیچیده است. به نظر می‌رسد که از سویی شاهد  فضیلت شفقتی هستیم که این انسان نصیب کوآلا می‌کند. در نتیجه، با آرامش و بدون شتاب به او (یا آن) آب می‌نوشاند. از سوی دیگر کوآلا با اعتمادی تزلزل‌ناپذیر دستش را در دست ناجی خود گذاشته است و آب می‌نوشد. آرامش کوآلا و صبوری ناجی بسیار زیبا است.

ممکن است کسانی که همه چیز را به غریزه باز می‌گردانند، این برداشت را محکوم کنند و بگویند که حیوان را چه به «اعتماد»؟ از کجا می‌دانی که او اعتماد کرده است؟ او فقط تشنه است و از دست هر کسی، حتی شمر، آب می‌نوشد. ولی اگر هم من بر خطا باشم، مدعای حریف نیز چندان نیرومند نیست. 

چنگال یا سویچ، کدام نقش بیشتری در گرمایش جهانی دارند؟

مصرف گسترده گوشت و فرآورده‌های گوشتی صنعتی تأثیر اساسی‌تری در گرمایش جهانی دارد یا حجم وسیع رفت و آمد انواع خودروها و وسایل حمل و نقل؟ غالباً تصور می‌شود که این  وسایط نقلیه است که عامل آلودگی گسترده هوا و تخریب لایه ازون و گرمایش جهانی می‌شود. به همین سبب، مسئولان معمولاً در اولین اقدام برای مقابله با آلودگی هوا، قوانین محدود کننده خاصی برای رفت و آمد خودروها در شهرهای بزرگ وضع می‌کنند و از کنار عوامل دیگری که چه بسا مهم‌تر باشند، بی‌توجه، می‌گذرند. اما ظاهراً قضیه بر عکس است. پرورش صنعتی حیوانات نقش مهم‌تری در تخریب محیط زیست و گرم‌تر شدن کره زمین دارد تا رفت و آمد خودروها. این نکته‌ای است که سازمان خواربار و کشاورزی (فائو) وابسته به سازمان ملل بر آن تأکید کرده است.

به عمل کار برآید

صبح جمعه 24/8/ 1392 بر فراز کوه صفه، اصفهان، جوان 17-18 ساله ای را دیدم که این بطری‌ها را به کوله اش آویخته بود و به سمت پایین می‌آمد. حرکتی خوب و رفتاری بی ادعا. بطری‌های پخش شده را جمع می‌کرد و به پایین منتقل می‌کرد. هر کس می‌تواند در مقیاس خودش به به‌سازی محیط زیست کمک کند.

(عکس از: سید حسن اسلامی)

گیاه‌خواری و کاهش خشونت

 

 

گیاه‌خواری نوعی ایدئولوژی یا مرام عقیدتی نیست. انتخابی است سنجیده برای کاهش خشونت پیرامون خود و احترام به طبیعت و حقوق زندگان دیگر. به همین سبب، سعی نمی‌کنم به هر قمیتی از آن دفاع کنم. 

خوب، بد، زشت: سه روایت متفاوت از سکانس پایانی فیلم «مِه»

بار اول که فیلم «مه» (The Mist) ساخته فرانک دارابونت را از تلویزیون دیدم، به کارگردان بیراه گفتم که چرا  فیلم خود را با این پیام ضد اخلاقی پایان داده است. بار دوم که همین فیلم را به زبان اصلی دیدم، یک مشت به خودم دری وری گفتم که چرا به اعتماد تلویزیون درباره آن کارگردان از همه جا بی‌خبر این گونه داوری کرده بودم. بار سوم که همین فیلم را دوباره از سیما دیدم، مانده بودم به کی بد و بیراه بگویم.

سخنرانی «بررسی اخلاق پژوهش و مسائل آن»

در 12 بهمن 1391 سخنرانی ای با عنوان «بررسی اخلاق پژوهش و مسائل آن» ارائه کردم که می توانید گزاش مختصر آن را در اینجا (سایت موسسه میزبان) ببینید. 

همچنین، گزارش کامل تری از این سخنرانی در کتاب ماه دین، شماره شهریور 1392، چاپ شده است. می توانید گزارش را از اینجا  (حجم: 204 کیلوبایت) دریافت کنید. 

 

مقاله «"الاهیات الاهی و الاهیات بشری": نقدی روش‌شناختی»

«الاهیات الاهی و الاهیات بشری»: نقدی روش‌شناختی

سیدحسن اسلامی

 

مکتب تفکیک با تأکید بر جداسازی میان سه راه معرفتی ــ وحی، عقل، و کشف ــ خود را به جامعة شیعی معرفی کرد و مدعی ناسازگاری دین با فلسفه و عرفان شد. مدافعان فلسفة اسلامی این دیدگاه را نقد کردند و از همسویی دین و فلسفه و عرفان در منظومة شیعی سخن گفتند. کتاب الاهیات الاهی و الاهیات بشری به‌عنوان دفاعی قاطع از این مکتب به‌تازگی منتشر شده است و در آن اظهاراتی از فلاسفه و دیگر متفکران شیعی به سود مکتب و تفکیک و بر ضد فلسفه نقل شده است.

من در مقالة حاضر به تحلیل و نقد روش‌شناختی کتاب حاضر پرداخته و کوشیده‌ام مقدمات آن را بی‌اعتبار کنم و نشان دهم این مکتب در اثبات مدعای خود تا کنون ناکام مانده است. در این مقاله، نخست مدعیات اصلی کتاب الهیات الهی را صورت‌بندی کرده و در شکل یک استدلال آورده‌ام که بر دو مقدمه استوار است: نخست آنکه عده‌ای از فلاسفهْ فلسفه را بی‌اعتبار دانسته‌اند؛ و دوم آنکه سخن این فلاسفه درست است، پس فلسفه نادرست است.

پس از این گزارش کوشیده‌ام (1) نشان دهم مقدمة نخست کاذب است و به‌واقع سخنان آنان در متون مکتب تفکیک تحریف و ناقص نقل شده است و (2) هیچ فیلسوفی به‌اعتبار فیلسوف‌بودن نمی‌تواند فلسفه را بی‌اعتبار سازد و این رفتار خودشکن است و از نفی فلسفه‌ْ بی‌اعتباری خود فیلسوف حاصل می‌شود، نه اثبات مدعای مکتب تفکیک.

این مقاله در فصلنامه هفت آسمان، شماره 45، بهار 1389 چاپ شده است. 

می‌توان مقاله را در اینجا خواند.

 

گفتنی است که این مقاله از سوی هشتمین جشنواره نقد کتاب در 28 آذرماه 1390 مقاله برتر در عرصه نقد فلسفی شناخته شد.

 

مقاله «پیشه سقراطی»

گاه نویسندگان منتقدان را به «خرمگس» تشبیه کرده و بر آنان تاخته‌اند که به جای آفرینشگری و خلق آثار، «خرمگس‌وار» مزاحم دیگران می‌شوند. نکته قابل توجه آن است که سقراط این لقب را بر خود گذاشته بود و از خویشتن به نام «خرمگس» یاد می‌کرد.

مقاله «متافیزیک پیشرفت در جهان عرب»

متافیزیک پیشرفت در جهان عرب

سید حسن اسلامی

این کتاب حاصل تأملات چندساله و فرصت مطالعاتی یک‌سالۀ فهمی جدعان، استاد دانشگاه اردن، است که پس از دو بازنگری به شکل فعلی درآمده است.