مقاله «گرایش‌ها و گزارش‌های اندیشگی در مصر معاصر»

اگر دغدغه جهان اسلام را داشته باشیم، باید مصر را بشناسیم و با متفکران آن آشنا شویم. اگر هم تنها نگران کشور خودمان هستیم، باز باید مصر را بشناسیم و از تأملات متفکران آن خطه بهره بگیریم. چون بخش قابل توجهی از آنچه امروز مسائل ما به شمار می‌رود، بیش از شش و گاه هشت دهه قبل دغدغه مصریان بوده است. آشنایی با این متفکران و نظریه‌پردازی‌های آنان، ما را از پیمودن دوباره کوره‌راهی که آنان پیمودند باز می‌دارد.

با این نگاه، کتاب‌های جدی در این عرصه را می‌خوانم. کتاب حاضر نیز به دلیل داشتن اطلاعات ریز و گاه خیلی دقیق از جهات متعددی برایم خواندنی بود و کاستی نظری آن را جبران می‌کرد. این کتاب دستمایه گزارش حاضر شد، هرچند که در این گزارش به این کتاب بسنده نکرده‌ام و از منابع دیگر نیز یاری گرفته‌ام.

این مقاله به تازگی در مجله آینه پژوهش (شماره 141، مرداد و شهریور 1392) منتشر شده است.  

شفقت و اعتماد

این تصویر را صدها بار دیده‌ام و هرگز از آن خسته نشده‌ام. نمی‌دانم چرا. شاید این تصویر بیانگر چندین عاطفه در هم تنیده است. جنگل دچار آتش سوزی شده است و این کوآلا نجات یافته. مناسبات این دو، یک حیوان ناطق و یک حیوان صامت، پیچیده است. به نظر می‌رسد که از سویی شاهد  فضیلت شفقتی هستیم که این انسان نصیب کوآلا می‌کند. در نتیجه، با آرامش و بدون شتاب به او (یا آن) آب می‌نوشاند. از سوی دیگر کوآلا با اعتمادی تزلزل‌ناپذیر دستش را در دست ناجی خود گذاشته است و آب می‌نوشد. آرامش کوآلا و صبوری ناجی بسیار زیبا است.

ممکن است کسانی که همه چیز را به غریزه باز می‌گردانند، این برداشت را محکوم کنند و بگویند که حیوان را چه به «اعتماد»؟ از کجا می‌دانی که او اعتماد کرده است؟ او فقط تشنه است و از دست هر کسی، حتی شمر، آب می‌نوشد. ولی اگر هم من بر خطا باشم، مدعای حریف نیز چندان نیرومند نیست. 

بازی خاطره‌انگیز «ارتجاع»

اوایل انقلاب واژه‌های  «ارتجاع»، «مرتجع»، «ارتجاعی» و مشتقات آن‌ها ورد زبان این و آن بود. مارکسیست‌ها دینداران را مرتجع خطاب می‌کردند و دینداران روشنفکرْ  متدینان سنتی را  مرتجع می‌نامیدند. تعبیر «شیوخ مرتجع منطقه» که از دهان رسانه‌های رسمی نمی‌افتاد. خلاصه هر کی از هر کی بدش می‌آمد، اگر مؤدب بود و نمی‌خواست فحش چارپاداری به او بدهد و در عین حال می‌خواست خود را اهل سیاست و بخیه و این حرف‌ها نشان بدهد، او را «مرتجع» می‌نامید.  

چنگال یا سویچ، کدام نقش بیشتری در گرمایش جهانی دارند؟

مصرف گسترده گوشت و فرآورده‌های گوشتی صنعتی تأثیر اساسی‌تری در گرمایش جهانی دارد یا حجم وسیع رفت و آمد انواع خودروها و وسایل حمل و نقل؟ غالباً تصور می‌شود که این  وسایط نقلیه است که عامل آلودگی گسترده هوا و تخریب لایه ازون و گرمایش جهانی می‌شود. به همین سبب، مسئولان معمولاً در اولین اقدام برای مقابله با آلودگی هوا، قوانین محدود کننده خاصی برای رفت و آمد خودروها در شهرهای بزرگ وضع می‌کنند و از کنار عوامل دیگری که چه بسا مهم‌تر باشند، بی‌توجه، می‌گذرند. اما ظاهراً قضیه بر عکس است. پرورش صنعتی حیوانات نقش مهم‌تری در تخریب محیط زیست و گرم‌تر شدن کره زمین دارد تا رفت و آمد خودروها. این نکته‌ای است که سازمان خواربار و کشاورزی (فائو) وابسته به سازمان ملل بر آن تأکید کرده است.

بدرود ماندلا!

*

دیشب (14 آذر) نلسون ماندلا برای همیشه به تاریخ پیوست. مرگش کاملاً منتظره بود و با این حال تأمل برانگیز. او در پی خشونتی که در معرض آن قرار داشت، می‌توانست به قصابی از نوع قذافی تبدیل شود، اما به قدیسی از جنس فرانسوای اسیزی استعلا یافت. ماندلا (1918-2013) پس از 95 سال زندگی پرتنش و بر انداختن نظام تبعیض نژادی در افریقای جنوبی، آن کشور را بدون اقدامات تلافی جویانه و خشونت‌بار به سوی نظامی مردم‌سالار هدایت کرد و در پی آن به شکوفایی نهالی که کاشته بود نشست.  

زاینده رود (سابق!)

(عکس از سید حسن اسلامی)

این همان زاینده رود معروف است و این عکس را هم هفته گذشته گرفتم. دیدن زاینده رود (سابق!) با کف خشک شده در دل پاییز غم‌انگیز است، به‌ خصوص اگر کسی آن را در سال‌های پیش دیده باشد، یا پاچه‌های شلوارش را بالا زده و از این سر رود به آن سر رفته باشد و یا

به عمل کار برآید

صبح جمعه 24/8/ 1392 بر فراز کوه صفه، اصفهان، جوان 17-18 ساله ای را دیدم که این بطری‌ها را به کوله اش آویخته بود و به سمت پایین می‌آمد. حرکتی خوب و رفتاری بی ادعا. بطری‌های پخش شده را جمع می‌کرد و به پایین منتقل می‌کرد. هر کس می‌تواند در مقیاس خودش به به‌سازی محیط زیست کمک کند.

(عکس از: سید حسن اسلامی)

شاهدی دیگر به سود نظریه مرگ مؤلف

تابلو به مناسبت ماه محرم

امروز (17 آبان 1392) از شهر قیدار رد می‌شدم که با دیدن این پلاکارد سوگواری میخکوب شدم. پشت فرمان بودم و خیابان شلوغ. رد شدم. اما گفتم بد نیست که دوستان هم از این تفسیر، یا بهتر بگوییم تطبیق، جدید شعر مولانا با خبر شوند.

گیاه‌خواری و کاهش خشونت

 

 

گیاه‌خواری نوعی ایدئولوژی یا مرام عقیدتی نیست. انتخابی است سنجیده برای کاهش خشونت پیرامون خود و احترام به طبیعت و حقوق زندگان دیگر. به همین سبب، سعی نمی‌کنم به هر قمیتی از آن دفاع کنم. 

خوب، بد، زشت: سه روایت متفاوت از سکانس پایانی فیلم «مِه»

بار اول که فیلم «مه» (The Mist) ساخته فرانک دارابونت را از تلویزیون دیدم، به کارگردان بیراه گفتم که چرا  فیلم خود را با این پیام ضد اخلاقی پایان داده است. بار دوم که همین فیلم را به زبان اصلی دیدم، یک مشت به خودم دری وری گفتم که چرا به اعتماد تلویزیون درباره آن کارگردان از همه جا بی‌خبر این گونه داوری کرده بودم. بار سوم که همین فیلم را دوباره از سیما دیدم، مانده بودم به کی بد و بیراه بگویم.