از بد حادثه اینجا به پناه آمده‌اند: درباره نشست «ایمان و حمایت» در ژنو
سه شنبه, ۲۸ خرداد ۱۳۹۲، ۰۷:۱۳ ب.ظ
در آذرماه سال گذشته به دعوت کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، و با راهنمایی اداره امور اتباع خارجی وزارت کشور، در نشستی با عنوان «ایمان و حمایت» که در 12-13 دسامبر در کاخ ملل ژنو برگزار شد شرکت کردم. برای من، این نخستین تجربه رویارویی با مسئله آوارگی و پناهندگی از این منظر بود.شرکت‌کنندگان در این نشست عمدتاً سه گروه بودند: (1) نمایندگان ادیان مختلف، (2) متخصصان و کارشناسان دینی، و (3) نهادهای دین‌بنیاد (FBOs)[1] که با خاستگاهی دینی در عرصه امور پناهندگان و آوارگان فعالیت می‌کردند. مسئله محوری این نشست که، افزون بر نشست‌های عمومی افتتاحیه و اختتامیه، در سه میزگرد تخصصی و به مدت دو روز ادامه داشت، بررسی ارزش‌ها و ظرفیت ادیان مختلف در زمینه کمک‌رسانی به آوارگان بود.
آقای آنتونیو گوتیرز، رئیس کمیساریا، ریاست افتتاحیه نشست را بر عهده داشت. وی پس از خوشامدگویی، در بخشی از اظهارات افتتاحیه خود به نقش ادیان و آموزه‌های آنها در کمک به آوارگان و پناهندگان اشاره و دیدگاه اسلام را در قبال پناهندگان این گونه جمع‌بندی کرد:
در اسلام، قرآن کریم خواستار حمایت پناهنده (المستأمن)، که ایمنی وی بر اساس عرف «امان» به صورت قطعی تضمین گشته است، میشود. این رفتار کریمانه، همان گونه که در سوره توبه بیان شده، برای مسلمان و نامسلمان یکسان است: «و هرگاه یکی از مشرکان به تو پناه آورد، پناهش ده تا کلام خدا را بشنود. سپس به مکان امنش برسان، زیرا که آنان مردمی بی‌خبرند.» (سوره 9، آیه 6). در واقع، سنجش وظیفه اخلاقی جامعه، بر اساس نحوه پاسخ‌گویی‌اش به درخواست پناهندگی است. استرداد «مستأمن» آشکارا ممنوع است- که سرچشمه دیگری از مفهوم مدرن قاعده عدم استرداد[2] به شمار می‌رود.[3]
چند ماه پس از پایان این نشست، گوتیرز به جمع‌بندی میزگردهای تخصصی سه‌گانه این نشست دست زد و در گزارشی پنج صفحه‌ای حاصل آنها را برای شرکت‌کنندگان ارسال کرد. در این گزارش، پس از اشاره مختصری به آن چه در این نشست گذشت و همراه با بیان توصیه‌هایی در جهت فعال شدن پیروان ادیان و نهادهای دین‌بنیاد، به نقش ادیان و ارزش‌های اخلاقی آنها در حل معضل آوارگان و پناهندگان تأکید میکند. به نوشته وی، کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، نهادی غیر دینی است، هرچند این واقعیت مانع از آن نیست که به نقش دین توجه بیشتری شود و همه دست اندر کاران این عرصه بر «سواد ایمانی» خود بیفزایند. به تعبیر وی:
توصیه کلیدی که از این بحث به دست می‌آوریم، آن است که فعالان عرصه‌های بشردوستانه، از جمله کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان، فهم خود را از سنت‌های دینی همه ادیان ژرفا ببخشند و بیشتر «سواد آموخته ایمانی»[4] گردند. این نکته نه تنها به معنای فهم بهتری از نقش محوری ایمان در جوامعی است که با آنها کار می‌کنیم، بلکه به صورت ملموس‌تر شامل فهم ساختارها و شبکه‌های ایمانی است.[5]
توجه به مسئله پناهندگان در کشور ما به دلایلی چند اهمیت خاصی دارد. نخست آن که یکی از آموزه‌های اعتقادی ما و تاکیدات قرآن کریم بر یاری نیازمندان و در راه ماندگان یا به تعبیر قرآن «ابن سبیل» است. دیگر آن که کشور ما، در طول تاریخ پناهنده‌پذیر بوده است و در پی حوادث مختلفی چون جنگ و قحطی سیل پناهندگان و آوارگان به ایران سرازیر میشود. سوم آن که وجود پناهندگان در کشور، خواه ناخواه، مسائل فرهنگی و اجتماعی مختلفی پدید می‌آورد که در صورت حل ناشدنشان می‌تواند بحران‌زا باشد، چهارم آن که مناسبات دوستانه و مبتنی بر احترام نسبت به کشورهای همسایه، مستلزم توجه به مشکلات شهروندانشان است. سرانجام آن که قومیت و ملیت انسانها و شهروندان کشورهای دیگر، تابع عوامل مختلف جغرافیایی و حوادث ناخواسته و گاه نامعقول است. لذا هرچند، برای مثال، مردم افغان و ایران، تابع دو نظام کشوری متفاوت هستند و به دو واحد سیاسی مستقل تعلق دارند، همگی از خانواده بزرگ انسانیت به شمار می‌روند؛ خانواده‌ای که اعضای بسیاری دارد که به زبان‌های مختلفی سخن می‌گویند و در نقاط گوناگونی زندگی میکنند، با این حال، همه «اعضای یکدیگرند».
[1] Faith-based Organisations.
[2] Non-refoulement.
[3] High Commissioner’s Dialogue on Protection Challenges, Theme: Faith and Protection, Opening remarks, by Mr. António Guterres, United Nations High Commissioner for Refugees, Palais des Nations, Geneva, 12 December 2012.
[4] Faith literate.
[5] High Commissioner’s Dialogue on Protection Challenges, Theme: Faith and Protection(12-13 December 2012), Chairman’s Summary, António Guterres, United Nations High Commissioner for Refugees
- سه شنبه, ۲۸ خرداد ۱۳۹۲، ۰۷:۱۳ ب.ظ
مشکلات بسیاری در عصر جدید وجود دارند که نیازمند یاری دین هستند، به نظر می رسد برای حل این مشکلات، در مرحله اول نیازمند روش شناسی جدیدی در مطالعه ادیان (اسلام) هستیم تا به قرائت های بنیادگرایانه منتهی نشود. بسیاری/ برخی از گروه هایی که امروزه زمینه ساز مشکلات بین المللی(مانند آواره کردن مردم از محل زندگی) هستند، دارای داعیه های دینی هستند. به دست دادن روشی برای فهم صحیح دین که متناسب با شرایط جدید باشد و مشکلات موجود را حل کند، کلید حل بسیاری از مشکلات خواهد بود.